Siber Mega

HTML, “Hyper Text Markup Language (Hiper Metin İşaretleme Dili)” kelimelerinin kısaltılmışıdır. HTML komutları, metin, resim, ses, video gibi içeriklerin sayfadaki yerleşimini ve ziyaretçiye gösterilmesini sağlar. HTML’in en önemli özelliklerinden biri, sayfanın bir yerinden başka bir yerine veya başka bir sayfaya gitmemizi sağlayan bağlantılardır. “Sayfa içi“ ve “Sayfa Dışı” bağlantıları kullanarak web sayfalarının bir birine bağlanmasını sağlar. Peki HTML öğrenmeye başlamadan önce bilmemiz gereken web ve web teknolojileri ile ilgili kavramlar neler? Gelin bu sorunun cevabını birlikte bulalım.

1- TARAYICI (BROWSER)

Web tarayıcısı (veya web browser), kullanıcıların internet üzerindeki web sayfalarını görüntülemesini sağlayan bir yazılımdır. Web tarayıcıları, URL (Uniform Resource Locator) aracılığıyla erişilen web sayfalarını HTTP veya HTTPS protokollerini kullanarak sunuculardan alır ve bu sayfaları kullanıcıya grafiksel bir ara yüzle sunar.

Tarayıcılar sayfa içeriğini HTML kodlarına göre işleyip düzenleyerek (render) kullanıcıya gösteren yazılımlardır. En Çok Kullanılan Tarayıcılar; “Chrome, Opera, Safari, Yandex” dur.

2- ARAMA MOTORU

Arama motoru, internet üzerindeki bilgileri tarayarak kullanıcının aradığı bilgilere hızlı bir şekilde ulaşmasını sağlayan bir yazılım sistemidir. Kullanıcılar, arama motorlarına belirli anahtar kelimeler veya sorgular girer ve arama motoru bu sorguya en uygun sonuçları sıralayarak sunar. Arama motorları, web sitelerini sürekli tarayan ve dizine ekleyen algoritmalar kullanarak bu bilgileri güncel tutar. Google, Bing, ve Yahoo gibi popüler arama motorları, web sayfalarının içeriğini analiz ederek kullanıcılara en alakalı sonuçları göstermek için gelişmiş algoritmalar kullanır. Ayrıca, görsel, video, haber ve harita aramaları gibi çeşitli türlerde arama seçenekleri sunarak kullanıcı deneyimini zenginleştirirler. Arama motorları, günlük hayatta bilgiye hızlı erişim sağladıkları için internet kullanıcılarının vazgeçilmez araçlarından biri haline gelmiştir.

3- WWW

WWW (World Wide Web), Türkçede “Dünya Çapında Ağ” olarak bilinir ve internet üzerinde bilgi paylaşımı ve erişimi sağlayan bir sistemdir. 1989 yılında Tim Berners-Lee tarafından geliştirilmiştir. WWW, web sayfaları arasında köprüler aracılığıyla geçiş yapılmasına olanak tanıyan hiper metin sistemine dayanır. Bu sayfalar, genellikle HTML (HyperText Markup Language) ile yazılır ve internet tarayıcıları (Google Chrome, Firefox gibi) aracılığıyla görüntülenir. Web sayfaları, yazı, görsel, video, ses ve diğer multimedya içeriklerini barındırabilir ve HTTP (Hypertext Transfer Protocol) protokolü ile iletilir.

WWW, internetin sadece bir parçasıdır ve kullanıcıların bilgiye, web sitelerine, çevrimiçi hizmetlere ve multimedya içeriklerine erişimini sağlayan en popüler yapı olarak bilinir. WWW sayesinde insanlar, dünyanın her yerindeki web sitelerine erişebilir, arama motorlarını kullanarak bilgiye ulaşabilir, alışveriş yapabilir, sosyal ağlara katılabilir veya dijital içerikleri tüketebilirler.

4- AĞ (WEB)

Ağ (network), iki veya daha fazla cihazın, veri ve bilgi paylaşımı yapmak amacıyla birbirine bağlandığı bir sistemdir. Bu cihazlar bilgisayarlar, sunucular, yazıcılar, telefonlar veya diğer elektronik aygıtlar olabilir. Ağlar, veri iletimini sağlamak için çeşitli iletişim protokolleri (örneğin, TCP/IP) ve donanım bileşenleri (modemler, yönlendiriciler, anahtarlar) kullanır. Ağlar sayesinde kullanıcılar dosya paylaşabilir, internet erişimi sağlayabilir, cihazlar arasında veri aktarımı yapabilir ve ortak kaynakları (örneğin, yazıcılar veya veri tabanları) kullanabilirler.

Ağlar genellikle büyüklüklerine göre sınıflandırılır:

• Yerel Alan Ağı (LAN): Aynı bina veya ofis içinde kurulan küçük ağlar.
• Geniş Alan Ağı (WAN): Farklı şehirler veya ülkeler arasında kurulan büyük çaplı ağlar.
• Kablosuz Yerel Alan Ağı (WLAN): Wi-Fi gibi kablosuz teknolojilerle çalışan ağlar.

5- WEB SUNUCUSU

Web sunucusu, web sitelerinin içeriğini (metin, resim, video vb.) internet kullanıcılarına sunan bir yazılım veya donanım bileşenidir. Temel işlevi, istemciden (genellikle bir web tarayıcısı) gelen HTTP (Hypertext Transfer Protocol) isteklerini almak ve bu isteklere karşılık olarak uygun web sayfalarını veya dosyalarını göndermektir. Web sunucuları, kullanıcıların web sitelerine erişmesini sağlayarak internetin temel bileşenlerinden birini oluşturur.

Web sunucuları genellikle şu bileşenlerden oluşur:

• Yazılım: Web sunucusu yazılımları, Apache, Nginx, Microsoft Internet Information Services (IIS) gibi popüler platformları içerir. Bu yazılımlar, istemciden gelen istekleri işler ve ilgili içerikleri geri gönderir.
• Donanım: Web sunucusu donanımı, sunucu bilgisayarıdır ve bu bilgisayar, web sitelerinin barındırıldığı fiziksel ortamı sağlar. Güçlü işlemciler, yeterli bellek ve depolama alanı, yüksek performans ve güvenilirlik için önemlidir.
• Veritabanı: Dinamik web siteleri, içeriğin depolandığı veritabanlarıyla entegre çalışır. Web sunucusu, veritabanı sorgularını işler ve sonuçları istemciye iletebilir.
• IP Adresi: Web sunucuları, internet üzerinde benzersiz bir IP adresine sahiptir. Kullanıcılar, bu IP adresi veya alan adı (domain name) aracılığıyla sunucuya erişir.

Web sunucuları, statik ve dinamik içerikleri işleyebilir. Statik içerik, sunucu üzerinde depolanan dosyaların doğrudan sunulmasıdır (örneğin, HTML sayfaları), dinamik içerik ise kullanıcı taleplerine göre oluşturulan ve genellikle bir veritabanından çekilen içeriklerdir (örneğin, PHP veya ASP.NET ile oluşturulan sayfalar). Web sunucuları, günümüzde internetin temel yapı taşlarından biri olup, web uygulamalarının ve hizmetlerinin doğru ve hızlı bir şekilde sunulmasını sağlar.

6- HOSTİNG (SİTE BARINDIRMA HİZMETİ)

Hosting, bir web sitesinin veya uygulamanın internet üzerinde erişilebilir olmasını sağlamak için gerekli olan sunucu alanını ve kaynaklarını sağlayan hizmettir. Web hosting, web sitelerinin dosyalarının (HTML, CSS, görüntüler, videolar vb.) depolandığı fiziksel sunucuların işletilmesiyle gerçekleşir. Kullanıcılar, bir web tarayıcısı aracılığıyla web sitelerine eriştiğinde, bu sitelerin içeriği hosting sağlayıcısının sunucusundan yüklenir.

Hosting hizmetleri genellikle aşağıdaki türlerde sunulmaktadır:

• Paylaşımlı Hosting: Birden fazla web sitesinin aynı sunucuda barındırıldığı ekonomik bir seçenektir. Kaynaklar (CPU, bellek, disk alanı) paylaşıldığı için maliyet düşüktür; ancak, diğer sitelerin trafiği performansı etkileyebilir.
• VPS (Sanal Özel Sunucu) Hosting: Paylaşımlı hosting ile özel sunucu arasında bir seçenek olan VPS, fiziksel bir sunucunun sanal parçalara ayrılmasıyla oluşturulur. Her bir sanal sunucu, kendi kaynaklarına sahiptir ve daha fazla kontrol ve özelleştirme imkanı sunar.
• Özel Sunucu Hosting: Tüm sunucu kaynaklarının tek bir kullanıcıya tahsis edildiği bir seçenektir. Bu, yüksek performans ve kontrol sağlar, ancak maliyeti daha yüksektir. Genellikle büyük web siteleri veya uygulamalar için tercih edilir.
• Bulut Hosting: İnternet üzerinde birden fazla sunucunun bir araya gelerek oluşturduğu esnek bir hosting çözümüdür. Kaynaklar gerektiğinde otomatik olarak ölçeklenebilir, bu da yüksek trafik dönemlerinde daha iyi performans sağlar.
• WordPress Hosting: WordPress tabanlı web siteleri için optimize edilmiş hosting hizmetidir. Genellikle otomatik güncellemeler, güvenlik önlemleri ve performans iyileştirmeleri gibi özellikler sunar.

Hosting, bir web sitesinin erişilebilirliğini sağlamak için temel bir bileşendir. Doğru hosting seçimi, web sitesinin performansını, güvenliğini ve yükleme hızını doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle, kullanıcılar ihtiyaçlarına uygun bir hosting planı seçerek, web sitelerinin sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlayabilirler.

7- DOMAİN (ALAN ADI)

Domain (alan adı), internet üzerinde bir web sitesinin adresini tanımlayan benzersiz bir isimdir. Kullanıcılar, bir web sitesine erişmek istediklerinde tarayıcılarına bir alan adı yazarak, o web sitesine ulaşabilirler. Örneğin, “www.example.com” bir alan adıdır. Alan adları, internetin kullanılabilirliğini ve hatırlanabilirliğini artırmak amacıyla kullanılır, çünkü sayfaların IP adreslerini (örn. 192.0.2.1) hatırlamak oldukça zor olabilir.

Alan Adlarının Yapısı

Alan adları genellikle üç ana bölümden oluşur:

• Alt Düzey Alan Adı (Subdomain): Web sitesinin belirli bir bölümünü tanımlamak için kullanılır. Örneğin, “blog.example.com” ifadesindeki “blog” kısmı, ana alan adının bir alt bölümüdür.
• Ana Alan Adı (Second Level Domain): Alan adının ana kısmıdır ve genellikle işletmenin veya web sitesinin adını taşır. Yukarıdaki örnekte “example” kısmı ana alan adını oluşturur.
• Üst Düzey Alan Adı (Top Level Domain – TLD): Alan adının en son kısmıdır ve genellikle coğrafi veya sektörel bir tanım sunar. Örneğin, “.com”, “.org”, “.net”, “.edu” gibi uzantılar bu kategoride yer alır.

Alan Adı Kaydı

Bir alan adı, genellikle bir alan adı kayıt kuruluşu (domain registrar) aracılığıyla kaydedilir. Alan adı kaydı, belirli bir süre (genellikle bir yıl) için yapılır ve bu süre sonunda yenilenmesi gerekir. Alan adının sahibi, bu alan adını kullanma ve gerektiğinde başkalarına devretme hakkına sahiptir.

Alan Adlarının Önemi

Alan adları, bir web sitesinin kimliğini belirler ve kullanıcıların sitenizi bulmasını kolaylaştırır. Doğru bir alan adı seçimi, markanın tanınabilirliğini artırır, profesyonellik hissi yaratır ve SEO (arama motoru optimizasyonu) açısından da önemlidir. Alan adı, bir web sitesinin en önemli bileşenlerinden biri olduğundan, web sitesi sahibi veya işletmeler için stratejik bir karardır.

8- SSL Sertifikası

SSL (Secure Sockets Layer), internet üzerindeki verilerin güvenli bir şekilde iletilmesini sağlamak için kullanılan bir güvenlik protokolüdür. SSL, kullanıcıların web tarayıcıları ile sunucular arasındaki iletişimi şifreleyerek, üçüncü şahısların bu verileri okumasını veya değiştirmesini önler. SSL, özellikle hassas bilgiler (örneğin, kredi kartı numaraları, kişisel bilgiler) gönderilirken büyük önem taşır.

SSL Protokolünün Temel Özellikleri

• Veri Şifreleme: SSL, iletilen verileri şifreler, böylece yalnızca gönderen ve alıcı, bu verileri çözebilir. Bu, iletişimin gizliliğini artırır.
• Kimlik Doğrulama: SSL, sunucunun kimliğini doğrulayarak, kullanıcıların sahte veya kötü niyetli sitelere giriş yapmasını önler. SSL sertifikaları, web sitelerinin kimliklerini doğrulamak için kullanılır.
• Veri Bütünlüğü: SSL, veri iletimi sırasında verinin bütünlüğünü koruyarak, iletilen bilgilere müdahale edilip edilmediğini kontrol eder. Bu sayede, verinin iletim sırasında değişmemesi sağlanır.

SSL Sertifikaları

SSL protokolü, web sitelerinin güvenliğini sağlamak için kullanılan SSL sertifikaları ile çalışır. Bu sertifikalar, bir web sitesinin güvenli olduğunu ve kullanıcıların bu siteye güvenerek kişisel bilgilerini paylaşabileceğini gösterir. SSL sertifikası, genellikle bir sertifika otoritesi (CA) tarafından verilir ve bu otorite, sertifikanın geçerliliğini ve güvenilirliğini sağlamak için gerekli olan bilgileri doğrular.

9- HTTPS

HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure), web üzerinde güvenli veri iletimi sağlamak için kullanılan bir protokoldür. HTTP’nin (Hypertext Transfer Protocol) güvenli bir versiyonudur ve web tarayıcıları ile sunucular arasındaki iletişimi şifreleyerek veri gizliliğini ve bütünlüğünü korur. HTTPS, özellikle hassas bilgiler (örneğin, kredi kartı bilgileri, kişisel veriler) iletilirken büyük önem taşır.

HTTPS’nin Temel Özellikleri

• Veri Şifreleme: HTTPS, iletişim sırasında verileri şifreler. Bu sayede, verilerin üçüncü şahıslar tarafından okunması veya değiştirilmesi önlenir. SSL (Secure Sockets Layer) veya TLS (Transport Layer Security) protokolleri, bu şifreleme işlemini gerçekleştirir.
• Kimlik Doğrulama: HTTPS, sunucunun kimliğini doğrulayarak kullanıcıların güvenli bir şekilde bağlanmasını sağlar. Bu, kullanıcıların sahte veya kötü niyetli web sitelerine giriş yapma riskini azaltır. Web siteleri, genellikle bir sertifika otoritesinden (CA) aldıkları SSL/TLS sertifikaları ile kimliklerini doğrular.
• Veri Bütünlüğü: HTTPS, iletilen verilerin bütünlüğünü korur, yani iletim sırasında verilerin değiştirilip değiştirilmediğini kontrol eder. Böylece, kullanıcılar ve sunucu arasında güvenli bir iletişim sağlanır.

HTTPS’nin Kullanım Alanları

• E-Ticaret Siteleri: Kullanıcıların kredi kartı bilgileri gibi hassas verilerini güvende tutmak için HTTPS kullanılır.
• Haberleşme Uygulamaları: Kullanıcıların kişisel bilgilerini ve mesajlarını korumak için yaygın olarak HTTPS tercih edilir.
• Kişisel Bloglar ve Web Siteleri: Kullanıcıların gizliliğini korumak için bu tür sitelerde de HTTPS kullanılması önerilir.

HTTPS’nin Önemi

HTTPS, günümüzde internet güvenliğinin temel taşlarından biridir. Web kullanıcılarının kişisel bilgilerinin korunmasını sağlarken, web sitelerinin güvenilirliğini artırır. Ayrıca, arama motorları tarafından da güvenli sitelere daha yüksek sıralama verilmektedir; bu nedenle web yöneticileri için HTTPS kullanımı hem güvenlik hem de SEO açısından önemlidir.

Sonuç

HTTPS, internet üzerindeki veri güvenliğini sağlamak için kritik bir rol oynar. Kullanıcıların kişisel bilgilerini korumak, veri bütünlüğünü sağlamak ve web sitelerinin güvenilirliğini artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. HTTPS, modern webin güvenli ve sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlamak için gerekli bir araçtır.